Οσφυική Δισκοπάθεια
Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι ενεργούν σαν απορροφητήρες κραδασμών της σπονδυλικής στήλης και επιτρέπουν ένα ευρύ φάσμα κινήσεων σε όλες τις κατευθύνσεις.
Αποτελούνται από ένα σκληρό εξωτερικό περίβλημα, τον ινώδη δακτύλιο, ο οποίος περιβάλλει τον εσωτερικό μαλακό πηκτοειδή πυρήνα.
Fig 1: Σχηματική αναπαράσταση του μεσοσπονδυλίου δίσκου(disc), με τον ινώδη δακτύλιο(annulus) και τον πηκτοειδή πυρήνα(nucleous), που βρίκεται μεταξύ των σωμάτων(vertebra) των σπονδύλων της σπονδυλικής στήλης.
Οξεία πρόπτωση (κήλη) του μεσοσπονδυλίου δίσκου
Η οξεία πρόπτωση (κήλη) του μεσοσπονδυλίου δίσκου δημιουργείται όταν προσπίπτει τμήμα του πηκτοειδούς πυρήνα μέσα από ένα ρήγμα του ινώδους δακτυλίου.
Συνήθως λαμβάνει χώρα χωρίς εμφανή αιτία ή μπορεί να συμβεί στο πλαίσιο άρσης κάποιου βαρέως αντικειμένου.
Η πρόπτωση συνήθως γίνεται στα πλάγια οπότε πιέζεται η σύστοιχα εξερχομένη νωταία ρίζα. Μερικές φορές η πρόπτωση γίνεται προς το κέντρο, οπότε πιέζεται η ιππουρίδα(μάζα νωτιαίων ριζών που εξέρχονται από το νωτιαίο μυελό).
Fig 2: Σχηματική αναπαράσταση της οσφυικής δισκοπάθειας (προβολή του μεσοσπονδυλίου δίσκου/herniated disc με πιεστικά φαινόμενα επί της σύστοιχας εξερχόμενης νωταίας ρίζας/spinal nerve).
Εντόπιση της Οσφυικής Δισκοπάθειας
Η οσφυική δισκοπάθεια είναι μία ευρέως διαδεδομένη ιατρική πάθηση που εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας 35-50 ετών.
Η πρόπτωση (κήλη) μεσοσπονδυλίου δίσκου μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε επίπεδο της σπονδυλικής στήλης, αλλά τα Ο4-Ο5 και Ο5-Ι1 μεσοσπονδύλια διαστήματα αποτελούν τη συχνότερη εντόπιση(95%).
Fig 3: Σχηματική αναπαράσταση της οσφυικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης που αποτελείται από πέντε(5) σπονδύλους(L1,L2,L3,L4,L5/o L1 δεν είναι εμφανής). Τα Ο4-Ο5(L4-L5) και Ο5-Ι1(L5-S1) μεσοσπονδύλια διαστήματα αποτελούν τη συχνότερη εντόπιση(95%) εμφάνισης της οσφυικής δισκοπάθειας.
Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης της Οσφυικής Δισκοπάθειας
Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μίας κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου στην οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι:
α)Η ηλικία(35-50 έτη).Η εμφάνιση της οσφυικής δισκοπάθειας είναι σπάνια μετά την ηλικία των 80 ετών,
β)Το φύλο. Οι άνδρες έχουν διπλάσια πιθανότητα εμφάνισης οσφυική δισκοπάθειας,
γ)Η σωματικά απαιτητική εργασία(θέσεις εργασίας που απαιτούν άρση βαρέων αντικειμένων έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της οσφυικής δισκοπάθειας),
δ)Το αυξημένο βάρος του σώματος, ενδεχομένως στο πλαίσιο της αύξησης του στρες που υφίσταται η σπονδυλική στήλη,
ε)Το κάπνισμα. Η νικοτίνη μειώνει τη ροή του αίματος στην ανατομική περιοχή του μεσοσπονδυλίου δίσκου με αποτέλεσμα τόσο την επιτάχυνση της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου όσο και τη δυσχέρεια επούλωσης μικροτραυματισμών του, και
στ)Το οικογενειακό ιστορικό.
Συμπτώματα της Οσφυικής Δισκοπάθειας
Το πιό κοινό σύμπτωμα της οσφυικής δισκοπάθειας είναι ο πόνος που οφείλεται στην πίεση της εξερχομένης νωταίας ρίζας από την κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου.
Ο πόνος στο προσβεβλημένο κάτω άκρο είναι πιό έντονος από τον πόνο στην οσφύ( μέση).
Τις περισσότερες περιπτώσεις προσβάλλεται μόνο το ένα κάτω άκρο(δεξιό ή αριστερό).
Οι ασθενείς με οσφυική δισκοπάθεια περιγράφουν μερικές φορές τον πόνο σαν κάψιμο, σαν ηλεκτρικό ρεύμα, σαν τρύπημα που ακτινοβολεί σε όλο το κάτω άκρο που πάσχει.
Ανάλογα με την εντόπιση και το βαθμό της οσφυικής δισκοπάθειας, πόνος μπορεί να υπάρχει στη μέση, στο γλουτό, στην πρόσθια ή την οπίσθια επιφάνεια του μηρού, στη γαστροκνημία και στο πόδι.
Ο πόνος μπορεί να επιδεινώνεται με την κίνηση και την παρατεταμένη όρθια ή καθιστή στάση. Επίσης ο βήχας, το φτάρνισμα, το γέλιο και κάθε τύπου προσπάθεια μπορούν να εντείνουν τον πόνο.
Fig 4: Σχηματική αναπαράσταση κάποιων σημείων/περιοχών του κάτω άκρου που μπορεί να εμφανίζεται ο πόνος που οφείλεται στην οσφυική δισκοπάθεια.
Μηχανικά σημεία της Οσφυικής Δισκοπάθειας
Τα ''μηχανικά'' σημεία που παρατηρούνται στους ασθενείς με οσφυική δισκοπάθεια έχουν σαν βάση τον έντονο πόνο που υπάρχει λόγω της οσφυικής δισκοπάθειας.
Γενικώς οι κινήσεις της σπονδυλικής στήλης είναι περιορισμένες και συχνά παρατηρείται εξάλειψη της φυσιιολογικής λόρδωσης της οσφυικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και ανταλγική σκολίωση. Η τελευταία μάλλον αποδίδεται τόσο στο μυικό σπασμό όσο και στην προσπάθεια του ασθενούς να ''απομακρύνει'' την κήλη από τη νωτιαία ρίζα που πιέζεται.
Η έκλυση άλγους μετά την ανύψωση του -σε έκταση- κάτω άκρου(σημείο Laseque) πέραν των 60 μοιρών από το οριζόντιο επίπεδο , αποτελεί ένα άλλο μηχανικό σημείο, που αποδίδεται στην πίεση των Ο5,Ι1 νωταίων ριζών.
Fig 5: Σχηματική αναπαράσταση του σημείου Laseque σε ασθενή με οσφυική δισκοπάθεια.
Νευρολογικά Συμπτώματα της Οσφυικής Δισκοπάθειας
Τα νευρολογικά συμπτώματα εξαρτώνται από το επίπεδο της σπονδυλικής στήλης που έχει λάβει χώρα η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου και, συνεπώς, από την νωταία ρίζα που προσβάλλεται(πιέζεται).
Η αδυναμία του τετρακέφαλου μηριαίου μυός, οι αισθητικές διαταραχές στην έσω επιφάνεια της κνήμης και η μείωση του επιγονατίου αντανακλαστικού σημαδοτούν προσβολή της Ο4 ρίζας, συνήθως στο πλαίσιο οσφυικής δισκοπάθειας του Ο3-Ο4 μεσοσπονδυλίου διαστήματος.
Η αδυναμία των μυών της ραχιαίας κάμψης του ποδός και των εκτεινόντων των δακτύλων σε συνδυασμό με τις αισθητικές διαταραχές στην πλάγια επιφάνεια της κνήμης και στην ραχιαία επιφάνεια του ποδός , σηματοδοτούν προσβολή της Ο5 ρίζας, συνήθως στο πλαίσιο οσφυικής δισκοπάθειας του Ο4-Ο5 μεσοσπονδυλίου διαστήματος.
Η αδυναμία των μυών της πελματιαίας κάμψης του ποδός, οι αισθητικές διαταραχές στην πλάγια επιφάνεια του ποδός και η μείωση του Αχιλλείου αντανακλαστικού σηματοδοτούν προσβολή της Ι1 ρίζας, συνήθως στο πλαίσιο οσφυικής δισκοπάθειας του Ο5-Ο1 μεσοσπονδύλιο διαστήματος.
Η Ιππουριδική συνδρομή (cauda equina syndrome) είναι μια πολύ σοβαρή νευρολογική κατάσταση και οφείλεται στην κεντρική πρόπτωση του μεσοσπονδυλίου δίσκου,συνήθως στο Ο4-Ο5 μεσοσπονδύλιο διάστημα.
Fig 6: Σχηματική αναπαράσταση της κεντρικής πρόπτωσης του μεσοσπονδυλίου δίσκου με επακόλουθο την πίεση της ιππουρίδας(μάζα νωταίων ριζών που εξέρχονται από τον νωτιαίο μυελό) και την εμφάνιση ιππουριδικής συνδρομής.
Τα σημεία/συμπτώματα που διαπιστούνται είναι τα εξής :
α) Ο πόνος. Αφορά την οσφύ(μέση) και τα κάτω άκρα. Μπορεί να είναι αμφοτερόπλευρος, ετερόπλευρος ή να μην υπάρχει καθόλου. Όταν είναι αμφοτερόπλευρος ή δεν υπάρχει καθόλου , η πρόγνωση είναι χειρότερη.
β) Κινητικά ελλείμματα. Λόγω της προσβολής πολλών νωτιαιών ριζών τα κινητικά ελλείμματα που διαπιστούνται είναι πολλαπλά και σημαντικά.
γ) Σφιγτηριακές διαταραχές. Η επίσχεση ούρων αποτελεί το πιό σταθερό εύρημα στην ιππουριδική συνδρομή. Η κυστεομέτρηση, όταν λαμβάνει χώρα, αναδεικνύει μία υποτονική κύστη, με μειωμένη αισθητικότητα και αυξημένη χωρητικότητα.Μερικοί ασθενείς με ιππουριδική συνδρομή μπορούν να παρουσιάζουν ακράτεια λόγω υπερχείλισης.
δ) Κατάργηση του Αχιλλείου αντανακλαστικού. Μπορεί να είναι αμφοτερόπλευρη.
ε) Η αναισθησία στην περιοχή της σέλλας. Εκτείνεται σε όλο το τμήμα της ιεράς περιοχής(γλουτοί, περίνεο, έσω επιφάνεια των μηρών) και η παρουσία της επιβεβαιώνει τη νευρογενή διαταραχή της λειτουργίας των σφιγκτήρων.
Fig 7: Σχηματική αναπαράσταση της περιοχής της σέλλας.
Απεικονιστική Διερεύνηση της Οσφυικής Δισκοπάθειας
Η μαγνητική τομογραφία(MRI) της Οσφυοιεράς Μοίρας της Σπονδυλικής Στήλης αποτελεί την απεικονιστική εξέταση εκλογής στους ασθενείς με πιθανή οσφυική δισκοπάθεια. Αναδεικνύει πολύ καλά βλάβες των δίσκων, των συνδέσμων, των αρθρώσεων αλλά και των μυών της περιοχής της οσφύος.
Fig 8: Η μαγνητική τομογραφία Οσφυoιεράς Μοίρας της Σπονδυλικής Στήλης που αναδεικνύει ευμεγέθη κήλη στο Ο5-Ι1 μεσοσπονδύλιο διάστημα.
Η απλή ακτινογραφία(X-ray) της οσφυοιεράς έχει περιορισμένη αξία για την διερεύνηση βλάβης των οσφυικών μεσοσπονδυλίων δίσκων. Μπορεί να αναδείξει μείωση του εύρους του μεσοσπονδυλίου διαστήματος, εκφυλιστικές αλλοιώσεις, ανωμαλίες στη στοίχιση των σπονδύλων(σπονδυλολίσθηση) και άλλα.
Η αξονική τομογραφία(CT) καθώς επίσης και η αξονική μυελογραφία(CT-Myelography) έχουν σαφή ένδειξη όταν δεν μπορεί να λάβει χώρα η μαγνητική τομογραφία.
Ειδικότερα, και όσον αφορά την αξονική μυελογραφία (CT-Myelography), αποτελεί μία επεμβατική μέθοδο με διαγνωστική αξία σχεδόν ισοδύναμη της μαγνητικής τομογραφίας. Συνίσταται στην υποσκληρίδια έγχυση σκιαγραφικού μέσου (στον σπονδυλικό σωλήνα) και ακολούθως στη διενέργεια αξονικής τομογραφίας (CT). Αναδεικνύει πολύ καλά σημεία στένωσης του σπονδυλικού σωλήνα καθώς και σημεία πίεσης των εξερχομένων νωτιαίων ριζών.
Θεραπεία της Οσφυικής Δισκοπάθειας
Η θεραπεία της οσφυικής δισκοπάθειας μπορεί να είναι είτε συντηρητική είτε χειρουργική.
Το 90% των περιπτώσεων της οσφυικής δισκοπάθειας βελτιώνονται σε διάστημα έξι-6- εβδομάδων με τη συντηρητική αγωγή.
Η συντηρητική αγωγή συνίσταται α)στην φαρμακευτική αγωγή( κυρίως μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη και μυοχαλαρωτικά φάρμακα), β)στην φυσικοθεραπεία και γ)στην τροποποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων του ασθενούς.
Άλλα μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της οσφυικής δισκοπάθειας είναι η εφαρμογή ψυχρών ή θερμών επιθεμάτων, άμεσα ή μετά από 48 ώρες αντίστοιχα, η εφαρμογή ψυχοκοινωνικών μεθόδων(Cognitive behavioral therapy) και άλλα.
Η χειρουργική αντιμετώπιση ενδείκνυται στις περιπτώσεις που αποτυγχάνει η συντηρητική αγωγή.
Πιό συγκεκριμένα οι ενδείξεις χειρουργικής αντιμετώπισης της οσφυικής δισκοπάθειας οι εξής:
α) το οξύ, συνεχές άλγος παρά τη λήψη συντηρητικών μέτρων.
β) η παρουσία νευρολογικού ελλείμματος, ειδικά όταν αυτό έχει προοδευτικό χαρακτήρα.
γ) η ιππουριδική συνδρομή που είναι μία ιδιαίτερα επείγουσα κατάσταση.
Η πρόγνωση της οσφυικής δισκοπάθειας, μετά από χειρουργική επέμβαση, είναι πολύ καλή.
Το 80-90% των ασθενών παρουσιάζουν πολύ καλά αποτελέσματα μετά την επέμβαση.
Οι ασθενείς με σαφείς ενδείξεις για χειρουργική επέμβαση παρουσιάζουν τα καλύτερα αποτελέσματα.
Μετά την επέμβαση οι ασθενείς θα πρέπει να αποφεύγουν την ανύψωση βαρέων αντικειμένων για μεγάλο χρονικό διάστημα.