Ανατομία Εγκεφάλου
Βασική αρχή κάθε νευροχειρουργικής επέμβασης είναι η αμιγώς αφαίρεση της βλάβης, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τον κίνδυνο εμφάνισης νευρολογικού ελλείμματος για τον ασθενή.
Όπως σε όλες τις χειρουργικές ειδικότητες, έτσι και στη Νευροχειρουργική, η πολύ καλή γνώση της ανατομίας παραμένει το θεμέλιο πάνω στο οποίο κάθε επιτυχής χειρουργική προσπέλαση, βασίζεται.
Απαραίτητη προυπόθεση για την απόκτηση αυτής της γνώσης αποτελεί η εκπαίδευση του νευροχειρουργού σε εργαστήριο Νευροχειρουργικής Ανατομίας.
Η εκπαίδευση αυτή αποβλέπει όχι μόνο στην απόκτηση ισχυρής ανατομικής γνώσης αλλά και στην εκμάθηση μικροχειρουργικών τεχνικών, απαραιτήτων για την εφαρμογή τεχνικά ιδιαίτερα απαιτητικών νευροχειρουργικών προσπελάσεων.
Παρακάτω παρατίθενται ανατομικά παρασκευάσματα -σχετικά με την ανατομία του εγκεφάλου και της βάσης του κρανίου – από την προσωπική δουλειά του κου Σπ. Αρ. Λαφαζάνου στο εργαστήριο Νευροχειρουργικής Ανατομίας.
Ανατομικός Διαχωρισμός Λευκής Ουσίας από έξω προς τα μέσα.
H τεχνική του ανατομικού διαχωρισμού της λευκής ουσίας από έξω προς τα έσω (White matter dissection technique/Lateral to medial) έχει εφαρμοστεί σε αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο αναδεικνυόντας τις κάτωθι ανατομικές δομές: τμήμα της άνω επιμήκους δεσμίδας/Superior longitudinal fasciculus (μαύρη κουκίδα), της έσω κάψας/Internal capsule (κίτρινη κουκίδα), το κέλυφος του φακοειδούς πυρήνα /Putamen (μπλε κουκίδα), την αγκιστρωτή δεσμίδα/Uncinate fasciculus (γκρι κουκίδα) και ,τέλος, το καλούμενο Sagittal stratum που συνίσταται από ίνες του πρόσθιου συνδέσμου, από την μετωποινιακή δεσμίδα/Occipitofrontal fasciculus και από την οπίσθια θαλαμική ακτινοβολία/Posterior thalamic peduncle , μέρος του οποίου είναι και η οπτική ακτινοβολία/Optic radiation (κόκκινη κουκίδα).
H τεχνική του ανατομικού διαχωρισμού (White matter dissection technique/Lateral to medial) έχει εφαρμοστεί σε αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο αναδεικνύοντας την έσω κάψα (μαύρη κουκίδα), το κέλυφος του φακοειδούς πυρήνα (κίτρινη κουκίδα) και της αγκιστρωτή δεσμίδα (κόκκινη κουκίδα).
Εγκάρσια Διατομή του Εγκεφάλου.
Εγκάρσια διατομή του εγκεφάλου έχει λάβει χώρα στο επίπεδο του κοιλιακού συστήματος αναδεικνύοντας τις κάτωθι ανατομικές δομές: το θάλαμο(μαύρη κουκίδα), την ψαλίδα (κίτρινη κουκίδα), το γόνυ του μεσολοβίου (κόκκινη κουκίδα) , το σπληνίο του μεσολοβίου (μπλε κουκίδα) και , τέλος , την άνω επιφάνεια του κροταφικού λοβού (πράσινη κουκίδα).
Έσω επιφάνεια του Αριστερού Εγκεφαλικού Ημισφαιρίου.
Έσω επιφάνεια του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Αναδεικνύονται η έσω επιφάνεια του μετωπιαίου λοβού(μαύρη κουκίδα) , η έλικα του προσαγωγίου(κίτρινη κουκίδα) , το μεσολόβιο (κόκκινη κουκίδα) , η ψαλίδα (πράσινη κουκίδα) καθώς επίσης και η περιοχή της τρίτης κοιλίας (μπλε κουκίδα).
Η Περιοχή της 3ης Κοιλίας.
Η περιοχή της 3ης κοιλίας είναι ορατή. Επιπλέον αναγνωρίζονται οι κάτωθι ανατομικές δομές: η ψαλίδα (μαύρη κουκίδα), ο πρόσθιος σύνδεσμος (κίτρινη κουκίδα) , το τελικό πέταλο (πράσινη κουκίδα) , τo μαστίo (μπλε κουκίδα) και η επίφυση (μωβ κουκίδα).
Ανατομικός Διαχωρισμός της Λευκής Ουσίας από μέσα προς τα έξω.
H τεχνική του ανατομικού διαχωρισμού της λευκής ουσίας από έσω προς τα έξω (White matter dissection technique / Μedial to lateral) έχει εφαρμοστεί αναδεικνύοντας τις κάτωθι ανατομικές δομές: η λευκή ουσία (arcuate fibers) της έσω επιφάνειας του μετωπιαίου λοβού (μαύρη κουκίδα) , το προσαγώγιο/Cingulum (κίτρινη κουκίδα), το μεσολόβιο (κόκκινη κουκίδα) , η ψαλίδα (πράσινη κουκίδα) , ο θάλαμος (μπλε κουκίδα) και η μαστιοθαλαμική δεσμίδα/Vicq d’ Azyr (μωβ κουκίδα) .
H τεχνική του ανατομικού διαχωρισμού της λευκής ουσίας από έσω προς τα έξω (White matter dissection technique / Medial to lateral) έχει εφαρμοστεί αναδεικνύοντας τις κάτωθι ανατομικές δομές: το μεσολόβιο (μαύρη κουκίδα) , το κερκοφόρο πυρήνα/Caudate nucleus (κόκκινη κουκίδα) , την ψαλίδα (πράσινη κουκίδα), το θάλαμο (μπλε κουκίδα) , τo μαστίo (μωβ κουκίδα) και τη μαστιοθαλαμική οδό/Vicq d’Azyr (κίτρινη κουκίδα)./Μεγέθυνση
H τεχνική του ανατομικού διαχωρισμού της λευκής ουσίας από έσω προς τα έξω (White matter dissection technique / Medial to lateral) έχει εφαρμοστεί αναδεικνύοντας τις κάτωθι ανατομικές δομές: πρόσθια, άνω και πίσω θαλαμική ακτινοβολία/Anterior, Superior and Posterior Thalamic peduncles , που ουσιαστικά παριστούν το εσώτερο τμήμα της έσω κάψας (μαύρες κουκίδες).
H τεχνική του ανατομικού διαχωρισμού της λευκής ουσίας από έσω προς τα έξω (White matter dissection technique / Medial to lateral) έχει εφαρμοστεί αναδεικνύοντας τις κάτωθι ανατομικές δομές: πρόσθια, άνω και πίσω θαλαμική ακτινοβολία/Anterior, Superior and Posterior Thalamic peduncles , που ουσιαστικά παριστούν το εσώτερο τμήμα της έσω κάψας (μαύρες κουκίδες)./Μεγέθυνση
Κροταφικό Κέρας.
Το κροταφικό κέρας του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου έχει διανοιχθεί αναδεικνύοντας τις κάτωθι ανατομικές δομές: το χοριοειδές πλέγμα (κόκκινη κουκίδα), τμήμα του ιπποκάμπειου σχηματισμού (κίτρινη κουκίδα) και , τέλος, το κάτω σκέλος/Inferior arm του προσαγωγίου (μαύρη κουκίδα).
Το κροταφικό κέρας του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου έχει διανοιχθεί αναδεικνύοντας τις κάτωθι ανατομικές δομές: το χοριοειδές πλέγμα (κόκκινη κουκίδα), τμήμα του ιπποκάμπειου σχηματισμού (πράσινη κουκίδα) και το κάτω σκέλος/Inferior arm του προσαγωγίου (κίτρινη κουκίδα).
Τέλος, αναδεικνύεται και η πολύ στενή ανατομική σχέση της έσω κροταφικής επιφάνειας με το μεσεγκέφαλο. Η μέλαινα ουσία είναι ορατή (μαύρη κουκίδα). /Μεγέθυνση
Σηραγγώδης Κόλπος.
Ανατομικός διαχωρισμός της περιοχής του μέσου κρανιακού βόθρου-σηραγγώδους κόλπου δεξιά με ανάδειξη των κάτωθι ανατομικών σχηματισμών: του μεσεγκεφάλου-μέλαινας ουσίας (1), του κοινού κινητικού νεύρου (2), του τροχιλιακού νεύρου (3), του απαγωγού νεύρου (4), του τριδύμου νεύρου (5) και των κλάδων αυτού (6,7,8), της μέσης μηνιγγικής αρτηρίας (9) και, τέλος, του μείζονος επιπολής λιθοειδούς νεύρου/Greater Superficial Petrosal Nerve μετά του κλάδου της μέσης μηνιγγικής αρτηρίας (10).
Εξωκράνια Μοίρα του Προσωπικού Νεύρου.
Ανατομικός διαχωρισμός της εξωκρανιακής μοίρας του προσωπικού νεύρου αριστερά.Η επιπολής μοίρα της παρωτίδας (1), η εξωκρανιακή μοίρα του προσωπικού νεύρου (2) και η σύστοιχα κείμενη επιπολής κροταφική αρτηρία/Superficial Temporal artery (3) είναι ορατά.
Preauricular Transzygomatic Anterior Infratemporal Fossa Approach.
Η Preauricular Transzygomatic Anterior Infratemporal Fossa Approach έχει λάβει χώρα αριστερά αναδεικνύοντας τους κάτωθι ανατομικούς σχηματισμούς: το οπίσθιο τμήμα του ζυγωματικού τόξου/Zygomatic root (1), το έδαφος του μέσου κρανιακού βόθρου (2), το διανοιχθέν ωοειδές τρήμα/foramen ovale (3), τη σκληρά μήνιγγα του μέσου κρανιακού βόθρου (4), το μείζον επιπολής λιθοειδές νεύρο (5), το τριδυμικό γάγγλιο (6) ,το βιδιανό νεύρο/Vidian nerve (7), την περιτονία του φάρυγγα/Pharyngobasilar fascia (8) ,την έξω όψη της πτερυγοειδούς απόφυσης(9) και,τέλος, την έκφυση και την πορεία της σύστοιχης έσω γναθιαίας αρτηρίας(10).
Αναστόμωση Υπογλώσσιου-Προσωπικού νεύρου.
Αναστόμωση υπογλώσσιου-προσωπικού νεύρου έχει λάβει χώρα δεξιά ,αναδεικνύοντας του κάτωθι νευροαγγειακούς σχηματισμούς: το μαστοειδικό τμήμα του προσωπικού νεύρου (1) που έχει αναστομωθεί (αστερίσκος) με το υπογλώσσιο νεύρο (2). Επίσης ορατά είναι το παραπληρωματικό νεύρο (3), το πνευμονογαστρικό νεύρο (4) η έσω καρωτίδα αρτηρία (5) , η έξω καρωτίδα αρτηρία (6) καθώς και ή έκφυση (7) και εν’ συνεχεία η πορεία (διακοπτόμενη μαύρη γραμμή) της ινιακής αρτηρίας.
Κροταφικό Οστό.
Διακοχλιακή προσπέλαση αριστερά με ανάδειξη σημαντικών ανατομικών δομών, όπως: η θέση του κοχλία (1), η θέση της σφύρας/Malleus(2) , του άκμονα/Incus (3) και του αναβολέα/Stapes (4). Επίσης , η πορεία (διακοπτόμενη μαύρη γραμμή) του προσωπικού νεύρου καθώς και η αρχή-πορεία του μείζονος επιπολής λιθοειδούς νεύρου (5) είναι ορατά.
Τονίζεται ότι τόσο η αίθουσα όσο και και οι ημικύκλιοι σωλήνες έχουν αφαιρεθεί (αστερίσκος).
Μέσος Κρανιακός Βόθρος.
Ανατομικός διαχωρισμός του Μέσου Κρανιακού Βόθρου αριστερά με αναγνώριση των κάτωθι ανατομικών δομών: τριδυμικό γάγγλιο (1) , ο οφθαλμικός, ο άνω γναθιαίος και ο κάτω γναθιαίος κλάδος του τριδύμου (2,3,4 αντίστοιχα) , η μέση μηνιγγική αρτηρία (5) και το σύστοιχο οριζόντιο τμήμα της λιθοειδικής μοίρας της έσω καρωτίδας αρτηρίας (6). Τονίζεται η πολύ στενή ανατομική σχέση της έσω καρωτίδας αρτηρίας με το γάγγλιο του τριδύμου, γνώση απαραίτητη για την επιτυχή εφαρμογή χειρουργικών προσπελάσεων στην περιοχή αυτή.
Τέλος σκιαγραφείται (μαύρη διακοπτόμενη γραμμή) η πορεία του μείζονος επιπολής λιθοειδούς νεύρου.
Κροταφικό Οστό.
Ανατομικός διαχωρισμός(dissection) του λιθοειδούς οστού αριστερά. Η οροφή του σύστοιχου έσω ακουστικού πόρου έχει αφαιρεθεί, επιτρέποντας τα νεύρα (προσωπικό, κοχλιακό, άνω και κάτω αιθουσαίο ) εντός αυτού να είναι ορατά (1). Επίσης , η περιοχή του οπίσθιου ρηγματώδους ή σφαγιτιδικού τρήματος (2) είναι ορατή. Το εξωκρανιακό τμήμα του ενδολεμφικού σάκου είναι ορατό (3) και οι αποστάσεις του από τον έσω ακουστικό πόρο και το οπίσθιο ρηγματώδες ή σφαγιτιδικό τρήμα υποδεικνύονται από τα αντίστοιχα βέλη.
Τέλος, οι σύστοιχοι ημικύκλιοι σωλήνες (οριζόντιος, άνω και οπίσθιος) έχουν αποκαλυφθεί και η συνένωση του οπίσθιου με τον άνω ημικύκλιο σωλήνα (common crus) είναι ορατή (4).
Μέσος Κρανιακός Βόθρος.
Ανατομικός διαχωρισμός του Μέσου Κρανιακού Βόθρου δεξιά με αναγνώριση των κάτωθι ανατομικών δομών: οπτικό νεύρο (1) , κοινό κινητικό νεύρο (2), τροχιλιακό νεύρο (3) ,απαγωγό νεύρο (4) , τρίδυμο νεύρο (5).
Οι τρεις κλάδοι του τριδύμου υποδυκνείονται από τα αντίστοιχα βέλη.
Η πορεία του προσωπικού νεύρου σκιαγραφείται (μπλε γραμμή) ενώ ορατή είναι και η θέση του γονατώδους γαγγλίου (6).Το μείζον επιπολής λιθοειδές νεύρο σκιαγραφείται (μαύρη διακοπτόμενη γραμμή), ενώ επί τα εκτός αυτού αναγνωρίζεται η θέση της μέσης μηνιγγικής αρτηρίας (7). Ο σύστοιχος σφηνοειδής κόλπος έχει διανοιχθεί φέρνοντας στην επιφάνεια την πορεία του σύστοιχου βιδιανού νεύρου (8).
Τέλος, το καλούμενο clinoid segment της σύστοιχης έσω καρωτίδας αρτηρίας είναι ορατό (9).